Despotovina Srbija, nekada Carevina i Kraljevina, suočila se s krajem nakon Stefanove smrti. Nakon ulaska Turaka u Smederevo 1459. godine, Srbija je postala turski pašaluk, što je označilo kraj nezavisnosti. Makarije Sokolović je došao na čelo Pećke patrijaršije nakon jednog veka nepostojanja, preuzimajući vodeću ulogu u okviru Srpske crkve. Despot Đurđe Branković nije uspeo očuvati nezavisnost Srbije uprkos hrabrim nastojanjima i krstaškom ratu. Nakon Stefanove smrti, Srbima su ponuđena dva puta – prijateljstvo sa Ugarskom ili sa Turcima, što je rezultiralo turskim osvajanjem.
Srpski narod se delio oko odnosa prema Ugarskoj i Turskoj, a Srpska crkva ostala je jedini duhovni zaštitnik naroda. Arsenije II je bio patrijarh tokom poraza srpskog naroda, nakon čega je srpska Patrijaršija nestala. U periodu agonije Srpske crkve, patrijarh Jeremija I predao je gramatu ohridskom arhiepiskopu Prohoru, koja se bavila slučajem mitropolita smederevskog Pavla. Srpska crkva je bila podređena Ohridskoj stolici, dok je Makarije postao patrijarh zahvaljujući svom bratu Mehmetu Sokoloviću.
Zadužbine koje su sagradili srpski vladari, klir, plemići i narod, bila su središta verskog i književnog života Srba. Manastiri su bili važni spomenici srpske kulture, pružajući utočište i obrazovanje. Crkvena imovina je bila podeljena među svim sveštenstvom, svi su bili izuzeti od dažbina i poreza. Pored verske funkcije, manastiri su bili mesta održavanja nacionalnih sabora. Srpski vladari su zaslužni za divne zadužbine koje su postale spomenici slave srpskog naroda.
Srpska umetnost je bila pod uticajem vizantijskog i romanskog stila, ali je Srbija uspela da razvije sopstvenu arhitekturu. Arhitektura Srbije je evoluirala kroz različite periode, od perioda pre Stefana Nemanje do vremena kneza Lazara i Stefana Visokog. U staroj srpskoj umetnosti primećeni su motivi pozajmljeni iz centara istočnjačke umetnosti poput Palestine, Kavkaza i Atosa.
Narodno predanje vezano za Stefana Lazarevića govori o njegovom putovanju u Rusiju kako bi potražio pomoć protiv Turaka. Nakon uspeha u proterivanju Turaka, Stefan baca svoj buzdovan u more s rečima da se Turci neće vratiti dok buzdovan ne izađe na suho. Buzdovan se odmah pojavi na obali, a Stefanu se ukazuje anđeo koji mu poručuje da je Bog onemogućio povratak Turaka.
Srpska crkva je u vreme agonije i poraza srpskog naroda potražila podršku i očuvanje nacionalnog identiteta kroz takve zadužbine i verski život. Usled turske okupacije i podela među Srbima, Srpska crkva je odigrala ključnu ulogu u sačuvanju srpske kulture i tradicije.
