U Prvom svetskom ratu, vojni sveštenici su imali značajnu ulogu u borbi za slobodu srpskog naroda, dok je broj sveštenika učesnika u ustaničkim borbama u okupiranim srpskim zemljama ostao nepoznat. U Topličkom ustanku 1917. godine, vojvoda Jablaničkog odreda bio je sveštenik pop Dimitrije Dimitrijević, poznat kao „Mita komita“, koji je ubijen u Nišu. Bugarski i austrougarski okupatori su prepoznali uticaj Srpske crkve na okupiranim teritorijama i nastojali su da unište srpske sveštenike.
Nakon rata, oko 51% sveštenstva Srpske crkve je pretrpelo neposredne posledice, kao što su ubistva, zatvaranja i interniranja. U Kraljevini SHS i Kraljevini Jugoslaviji postignut je ideal oslobođenja i ujedinjenja srpskog naroda, ali su odnosi između Crkve i države bili napeti. Konkordatska kriza 1937. godine dovela je do otvorenog sukoba između SPC i jugoslovenske države. Nakon što je vlada odustala od konkordata, odnosi su se popravili.
Napetosti između Srpske crkve i jugoslovenske države su se nastavile, posebno nakon sporazuma Cvetković – Maček, koji je srpske oblasti predao novoj Banovini Hrvatskoj. Potpisivanje sporazuma o pristupanju Trojnom paktu doprinelo je podršci SPC u obaranju vlade 27. marta 1941. godine.
U istorijskom iskustvu Srpske pravoslavne crkve vidljiva je složenost odnosa sa državom. SPC je često bila progonjena i suočavana sa sukobima i ogorčenjima, poput svrgavanja mitropolita Mihaila i Konkordatske krize. U ustaničkom istorijskom nasleđu SPC, vidi se otpor Osmanskom carstvu i Habzburškoj imperiji, kao i uloga sveštenika u borbi za slobodu naroda.
Srpska crkva je u prošlosti ulazila u sukobe sa državom, kao što je slučaj sa svrgavanjem mitropolita Mihaila i podrškom puču 1941. godine. Nakon dugog progonstva, SPC nije bila spremna da prihvati vlast i uticaj nove srpske države. U poređenju sa Ruskom pravoslavnom crkvom, koja je čvrsto bila povezana sa državom, Srpska crkva je zadržala svoju autonomiju. U novom veku, ustaničko nasleđe Srpske crkve se najbolje vidi u delima vladika Petra II Petrovića Njegoša, Mihaila Jovanovića, Svetog Nikolaja Žičkog i Ave Svetog Justina Ćelijskog.
