Nova knjiga „Umivanje prevratnika – partizanski film“ autora Aleksandra Vranješa je predstavljena čitaocima u okviru Sedmog festivala humanistike, kulture i umetnosti – fesK u Muzeju PTT u Beogradu. Ova naučna monografija analizira propagandnu ulogu jugoslovenskih ratnih filmova od 1946. do 1990. godine, fokusirajući se na popularne partizanske filmove poput „Slavica“, „Bitka na Neretvi“, „Sutjeska“, „Užička republika“ i „Gluvi barut“. Autor, doktor političkih nauka i ambasador Bosne i Hercegovine u Srbiji, istražuje kontrolu države nad umetničkim delima tokom socijalističke ere, posebno kada je reč o propagandi u umetnosti.
U knjizi se raspravlja o cenzuri, zabranama i manipulacijama u filmskoj industriji tokom SFRJ, gde su filmovi služili kao alat za jačanje političkih narativa i ideologija. Autor ističe da su partizanski filmovi bili veliki spektakli finansirani od strane države, sa ciljem da promovišu vrednosti sistema i politike. Ipak, Vranješ naglašava da političke poruke u filmovima ne umanjuju njihovu umetničku vrednost, već ih čine važnim dokumentima političke propagande toga vremena.
Jedan od primera koji se spominje u knjizi je film „Šolaja“, koji je imao različite verzije za publiku u Bosni i Hercegovini i ostalim republikama, kako bi se prilagodio specifičnim političkim kontekstima. Autor takođe otkriva da je film „Sutjeska“ bio najskuplji partizanski film, iako je prva pretpostavka bila da je to bio „Bitka na Neretvi“. Ovi filmovi su, prema Vranješu, služili kao vizuelni spomenici koji su promovisali političke narative o Drugom svetskom ratu, često prikazujući fiktivne događaje kako bi se ojačala ideja herojstva i jedinstva naroda.
Autor zaključuje da će čitaoci nakon čitanja knjige „Umivanje prevratnika“ imati novi pogled na partizanske filmove, posmatrajući ih kao deo političke propagande i vizuelne reprezentacije istorijskih događaja. Knjiga postavlja pitanja o ulozi umetnosti u političkim režimima, kontroli nad umetničkim delima i manipulaciji javnim mnjenjem putem filmske industrije. Ova analiza propagandnih filmova iz prošlosti pruža uvid u kompleksnu političku i kulturnu situaciju bivše Jugoslavije, istražujući kako su umetnost i politika bile povezane u tom periodu.
