Srpski racionalistički filozof i pisac Dositej Obradović, je bio prvi koji je preneo uverenje jednog velikog lingviste, Johana Adelunga, o jezičkom jedinstvu Južnih Slovena na Balkanu. To je učinio 1783. godine u filozofskom eseju u formi pisma „Pismo Haralampiju“. Obradović je hrvatski kajkavski dijalekat povezao sa ostalim dijalektima jedinstvenog jezika, za razliku od Jerneja Kopitara koji je tvrdio da se jezik stanovnika Dalmacije nije nazivao hrvatskim. Ovi stavovi su doprineli razdvajanju Južnih Slovena umesto da ih povežu, a religija je postala glavni faktor razdvajanja.
Osnovanim ovih stavova stvorena je brojna literatura o etničkom biću srpskog naroda. Međutim, stvaranje nacionalne svesti Južnih Slovena bilo je izuzetno teško zbog nerazvijenosti društva i nedostatka čitalaca. Nacionalna svest je, kao i u drugim zemljama Srednje Evrope, stvorena kroz političku prosvetu o pravima na državu. Srpske književne preokupacije, oko standardizacije jezika i ćirilske azbuke, bila je vrlo slična i drugim kulturnim borbama u Evropi.
U kulturnom smislu, srpski jezik se deli u tri dijalekta, 21 poddijalekta i mnogo lokalnih govora. Sukobi oko standardizacije jezika bili su slični drugim evropskim narodima, a srpski jezik je usklađen sa herojskim pesmama iz srednjeg veka. Nacionalna svest i identitet Srba bili su povezani sa verom, a religija je bila ključna vododelnica nacije.
Iako su postojali pokušaji da se podstakne nacionalna svest kroz prosvetu, Srbi su imali malo čitalaca i nedovoljno razvijeno društvo za izgradnju moderne nacionalne svesti. Krajem osamnaestog veka, broj srpskih knjiga koje su se godišnje izdavale, bio je mali, ali ipak veći nego kod drugih južnoslovenskih naroda. Postojali su i pokušaji da se oblikuje jezik i jezička kultura južnoslovenskih naroda, ali su politički i verski faktori stvarali nove teškoće.
Važno je istaći da su kulturne borbe oko jezika i jezičke kulture, bile slične u zapadnoj Evropi i Južnim Slovenima. Srpski racionalistički filozof Dositej Obradović odigrao je značajnu ulogu u prenošenju uverenja o jezičkom jedinstvu Južnih Slovena, ali su faktori kao što su religija i politika igrali ključnu ulogu u stvaranju nacionalne svesti Srba.
