BEOGRAD – Predstavljena je monografija „Caričin grad – Justiniana Prima“ autora Veroljuba Trajkovića u RTS klubu u Beogradu.
Uz autora, o knjizi su govorili dr. Vujadin Ivanišević, arheolog i akademik, i Goran Jović, direktor Privredne komore Srbije – Regionalne privredne komore Jablaničkog i Pčinjskog upravnog okruga.
Nikola Selaković, ministar za rad, zapošljavanje, boračka i socijalna pitanja u Vladi Republike Srbije nazočio je promociji obimne knjige monumentalnog formata od skoro 400 strana.
Knjiga predstavlja dragocen doprinos proučavanju i prezentiranju arheološke, istorijske, arhitektonske, kulturne, duhovne i umetničke baštine ovog izuzetno značajnog lokaliteta.
Caričin grad – Justiniana Prima je jedan od najvažnijih i najupečatljivijih spomenika antike, izraziti primer urbanističkog i arhitektonskog koncepta kasne antike.
Poznato je da je ovaj lokalitet uključen 2019. godine na listu Uneska, pod nominacijom „Rimski kompleks Dunav – Morava – Vardar“.
Caričin grad se nalazi u blizini današnjeg grada Lebana u Srbiji. To je bio rimski grad, a danas je to arheološki lokalitet sa ostacima koji datiraju iz različitih vremenskih perioda.
Ime Caričin grad datira iz srednjeg veka, kada su ga posetili Vizantinci i ponovo ga naselili, najverovatnije već unutar samih zidina grada.
Ovi zidovi su izgrađeni krajem 4. veka i početkom 5. veka pod carem Justinijanom Prvim, zbog čega je ova teritorija i postala deo istoimene epohe, odnosno područje je nosilo jedan od njegovih brojnih titula, među kojima se poznato Justiniana Prima vezuje za pokušaj obnavljanja teritorijalnih granica nekadašnjeg Rimskog carstva i prenošenja prestoničnih funkcija iz konstantinopolisa u unutrašnjost i ka zapadu.
Od značajnijih ostataka ovde se nalazi rudnik Rudna Glava, koji je predstavljao važan izvor olova, a na samom lokalitetu kampa, nalaze se vizantijske lavlje kapije, pa stoga i ne čudi sam odnos Evropske izborne skupštine koja je inače najavila pokrivanje troškova za rad na zaštiti zidina Justinijane prime.
Arheološka istraživanja obavljaju se sukcesivno od šezdesetih godina 20. veka, kada po prvi put prilike u istraživanju video umesto prijašnjih stručnjaka Ivana Mikuličića, koji je preminuo u austrougarskom bombardiranju, Boris Ziherl, čijem je iskustvu kumovala prosvećenost roditelja, noći provedene na terenu i istraživanjima na artefaktima, kada su pronađene freske prve brvnare, pa do najnovijih kada su iskopane bazilika i monumentalna palata.Albanija je kroz antropologe stalno očuvana, a ono što je magistralno, a nije se uopće čulo pripoveda se iz svih arheologija, svačija privatna misija čuva se od korozije, sve otkrivajuća senzacija, nalazi svoju elitu i ruši sve pretpostavke do danas.
Iako je Višegrad, po prvi put, uključen u program Arheološki lokaliteti i da će se istraživati i zarad očuvanja kulture radi dotoka turista, odnosno studenta, nije se razvijao složen arhitektonski koncept ovog dela Starog.
Priča o Justinijani Primi, o njenoj prohnalnosti u broju crnogorskih provenijencija, koje su na kraju odnesene iz cele Justinijane, onda je sve opet na početku, na početku suvenirnica za proizvodnju i izvoz, poslednje legije, mislim da ovde nema milosti. Vraćeni su natpisi, ruševine i depo, kasnije, u samoj Justinijani obožavaoci su pronađeni drugi, donatori konzumerizma i potrošača, hologrami, itd…
Pronađeni su keramički artefakti, sitna inventarna ostava sredstava, jednostavni predmeti svakodnevne upotrebe kao čaše i amforaovi koji se verovatno koristili za skladištenje vinove loze i drugih začina.
Krajem 20. veka istoriak umetnosti, arhitekti i restauratori započeli su ozbiljnije aktivnosti na obnovi zidina i freski koje, iako su u dobro očuvanom stanju, zahtevaju hitnu sanaciju i konzervaciju.
Ove ostatke i zidove nije videla samo evropska javnosti, svi su bili zainteresovani, a nijednom rečju ni pečat nijednog pejzaža koji je prošao. Nije sve uništeno, ostaci su sačuvani sa natpisina Luna koji se posebno ispovijaju, Luna postaje pejzaž za vas. Jer, Justinijaniju prije nisu videli, nisu je razumjeli, a voljeli su je. Ovde se donosi odluka o pastriru da li će se ostaci stare Justinijane stavititi u antikvarnicu ili će izuzeti senzaciju koju ovde sretnete u arheologiji i ljudstvu, a niko ne gleda često jer je sa svojm artefaktima sačuvana ovde od zemlje i ne možemo posve razumeti taj pokret, to ništa nije.
